پیش‌بینی تاب‌آوری تحصیلی و هیجانی بر مبنای عوامل روان‌شناختی، خانوادگی‌ و اجتماعی: مقایسه نیمرخ پیش‌بینی ابعاد تاب‌آوری هیجانی و تحصیلی

پژوهش حاضر با رویکردی سیستمی و شناختی-اجتماعی، نیمرخ پیش‌بینی افراد تاب‌آور تحصیلی و هیجانی را در عوامل خانوادگی، تحصیلی و روان‌شناختی بررسی و مقایسه کرده است. شرکت کنندگان پژوهش دانش‌آموزان کلاس‌های دوم دبیرستان بودند که به شکل هدفمند از میان نواحی 3 و 4 آموزش و پرورش شهرستان شیراز انتخاب شدند که به نظر می‌رسید در شرایط اقتصادی- اجتماعی پایین‌تری بودند. از مجموع 846 آزمودنی در این نمونه آماری، 137 نفر به عنوان تاب‌آور تحصیلی و 146 نفر به عنوان تاب‌آور هیجانی و 28 نفر نیز به عنوان تاب‌آور تحصیلی و هیجانی شناسایی شدند. برای اندازه‌گیری متغیرهای پژوهش از مقیاس‌های دلبستگی به والدین و همسالان آرمسدن و گرینبرگ، جوّ تعاملی معلم-دانش‌آموز، مقیاس راهبردهای مقابله‌ای سندلر و همکاران، پرسشنامه تنظیم شناختی عاطفی گارنفسکای و کراجی، مقیاس بهزیستی روانی کلی و پیترسون، افسردگی کودکان کواکس و بک، و مقیاس تاب‌آوری تحصیلی مارتین استفاده شد. نتایج تحلیل افتراقی توصیفی نشان میدهد متغیرهایی که بیش‌ترین سهم را در تمایز میان گروه‌های تاب‌آور تحصیلی و غیر تاب‌آور تحصیلی داشته‌اند به‌ترتیب عبارت هستند از: راهبرد مقابله‌ای فعال، درگیری، تنظیم شناختی مثبت هیجانات و ساختار. در حالیکه بیش‌ترین قدرت تفکیک گروه‌های تاب‌آور هیجانی و غیر تاب‌آور هیجانی به ترتیب مربوط به متغیرهای دلبستگی به والدین، تنظیم شناختی منفی هیجانات، ساختار، حمایت‌های خود استقلالی، درگیری و راهبرد مقابله‌ای اجتنابی است. همان‌گونه که نتایج نشان می‌دهد نیمرخ پیش‌بینی متفاوت گروه‌های تاب‌آور تحصیلی و هیجانی شواهدی را مبنی بر ماهیت چند بعدی بودن سازه تاب‌آوری فراهم می‌آورد. نتایج حاصل از تحلیل افتراقی پیش‌بینی کننده نشان می‌دهد که تابع تاب‌آور هیجانی در 7/93% از موارد و تابع تاب‌آور تحصیلی در 4/92% قادر به تشخیص صحیح افراد تاب‌آور است.